Λείψανα των Νεωσοίκων

Στη συμβολή της παραλιακής ακτής Τρύφωνος Μουτσοπούλου με την οδό Συραγγείου, σε υπόγειο πολυκατοικίας εντοπίζονται υπολείμματα των αρχαίων νεωσοίκων της Ζέας, που συνιστούσαν τα αρχαιότερα δημόσια κτήρια του Πειραιά. Στη Ζέα οι νεώσοικοι ήταν μοιρασμένοι κατά μήκος της ακτής του λιμανιού, σε δύο ομάδες ανατολικά και δυτικά. Στο κέντρο του χώρου η κλίση του εδάφους δεν ευνοούσε την εγκατάστασή τους. Οι νεώσοικοι, ανά δύο, αποτελούσαν ένα επίμηκες υπόστεγο, που καλυπτόταν από μία δίρριχτη στέγη και έκλεινε στο πίσω μέρος του με συνεχή τοίχο. Σύμφωνα με τη διάταξη των νεωσοίκων της Ζέας τα υπόστεγα ήταν οργανωμένα σε ομάδες των 10 νεωσοίκων, χωρισμένες με μεσοτοιχία και εξυπηρετούνταν με είσοδο (από ένα εξωτερικό διάδρομο) στη μέση του πίσω τοίχου (η είσοδος διαπιστώνεται στη Μουνιχία). Σε κάθε νεώσοικο ανελκυόταν μία μόνο τριήρης -ή δύο μικρότερα πλοία κατά μήκος στον ίδιο χώρο- πάνω στη επικλινή «σκάρα», με κλίση μικρότερη από 10% και μήκος που θα έπρεπε να εκτείνεται μερικά μέτρα μέσα στη θάλασσα και εκτός του στεγασμένου χώρου. Στη Ζέα αυτή αποτελείται από δύο παράλληλα σε απόσταση 4.00m χαμηλά τοιχία πάνω στα οποία στερεωνόταν ένα ξύλινο δάπεδο, που αλειφόταν με λίπος κατά μήκος του άξονα στον οποίο γλίστραγε η ράχη της καρένας πλαισιωμένη από τα «φαλάγγια». Από τους νεώσοικους της δυτικής πλευράς του λιμένα της Ζέας δεν σώζεται πλέον κανένα ίχνος ενώ από την ανατολική, διατηρείται ένα μικρό τμήμα στον προαναφερθέντα υπόγειο χώρο πολυκατοικίας.Στη νοτιοανατολική πλευρά της χερσονήσου ο ναύσταθμος, το θεμέλιο της ναυτικής δύναμης της Αθήνας, αναπτύχθηκε κυρίως στα λιμάνια της Ζέας και της Μουνιχίας, που καλύφθηκαν από τους νεώσοικους, τα υπόστεγα των τριήρεων. Οι τριήρεις, το βασικό όπλο του στόλου, κατά τη διάρκεια του χειμώνα και σε περιόδους που δεν γίνονταν εκστρατείες, σύρονταν μέσα στους νεώσοικους. Ήταν υπόστεγα με ξύλινη δίρριχτη κοινή στέγη που χωρίζονταν με κιονοστοιχίες. Ανάμεσά τους υπήρχε κρηπίδα σκαλιστή στον βράχο ή κτιστή, με ξύλινο πάτωμα και αυλάκι για την καρίνα του πλοίου για την ανέλκυση και καθέλκυση. Λείψανα των νεωσοίκων διατηρούνται σήμερα στη συμβολή των οδών Ακτή Μουτσοπούλου και Σηραγγείου στο Πασαλιμάνι, ενώ διακρίνονται τα ίχνη τους και μέσα στη θάλασσα, δίπλα στην προκυμαία.