Αρχιτεκτονική

​Το Ιπποδάμειο σύστημα

Ο Ιππόδαμος ο Μιλήσιος, αρχιτέκτονας -πολεοδόμος σχεδίασε για λογαριασμό του Περικλή το επίνειο του Πειραιώς στα μέσα του 5ου αιώνα π.Χ. (460 π.Χ.) κατά το Ιπποδάμειο σύστημα.

Η ρυμοτόμηση της πόλης βασιζόταν στη χάραξη ενός ορθοκανονικού κανάβου οδών, που τέμνονται κάθετα, ώστε να δημιουργούνται οικοδομικά τετράγωνα ιδίου μεγέθους και κανονικές πλατείες. Τα οικοδομικά τετράγωνα είχαν χαραχθεί με ακρίβεια και χωρίστηκαν σε οικόπεδα ίσου εμβαδού. Κάθε οικοδομικό τετράγωνο εμπεριείχε οκτώ κατοικίες, που εμφάνιζαν πανομοιότυπα χαρακτηριστικά. Το οδικό δίκτυο ήταν πυκνό και ξεχώριζαν τρεις πλατιές λεωφόροι, ενώ δύο μεγάλες πλατείες όριζαν το κέντρο της. Οι θέσεις των διοικητικών κτιρίων, των ναών και των κατοικιών ήταν καθορισμένες με ακρίβεια. Για να εξασφαλίσει την υγιεινή λειτουργία των πόλεων ο Ιππόδαμος σχεδίαζε την υδροδότησή τους, φρόντιζε να εφοδιάζονται με άφθονο νερό και τις προσανατόλιζε έτσι ώστε οι κατοικίες να έχουν ήλιο το χειμώνα και σκιά το καλοκαίρι. Πρόβλεψε κλίσεις στους δρόμους για την απομάκρυνση των νερών της βροχής. Τοποθετούσε τους ναούς και τα δημόσια κτίρια σε περίβλεπτες και οχυρές θέσεις, ώστε να εξυπηρετείται η λειτουργικότητα και να εξασφαλίζεται η άμυνά τους.

Σταινχάουερ, 2000: ”Αρχαίος Πειραιάς: Η πόλη του Θεμιστοκλή και του Ιππόδαμου” στο ΣΤΑΪΝΧΑΟΥΕΡ Γ. Α. , ΜΑΛΙΚΟΥΤΗ Μ. Γ. , ΤΣΟΚΟΠΟΥΛΟΣ Β. , ΠΕΙΡΑΙΑΣ, Κέντρο Ναυτιλίας και Πολιτισμού, Αθήνα, εκδόσεις Έφεσος, 2000, σ. 9-123, σελ. 89.

Η «Πολεοδομική Μελέτη Πειραιώς» (451 π.Χ.) αποτέλεσε πρότυπο για όλες τις πόλεις της κλασικής εποχής (παραδείγματα εντοπίζονται π.χ. στην Πριήνη-Ιωνία, Μικρά Ασία, την Όλυνθο, τη Μεσσήνη κ.α.). Κατασκευάστηκαν «γειτονιές», μικρές ομάδες σπιτιών σε οικόπεδα των 240 τ.μ. για κάθε κατοικία. Τα σπίτια τοποθετήθηκαν σε σειρά με μεσοτοιχία και προσανατολισμό προς το νότο. Κάθε σπίτι ήταν διώροφη μονοκατοικία με καθημερινό, κουζίνα, ξενώνα και αυλή. Η πόλη περιείχε προηγμένες για την εποχή δεξαμενές υδάτων με φρεάτια περισυλλογής ομβρίων υδάτων καθώς και αποχετευτικών συστημάτων. Το οδικό δίκτυο, η σύνδεση  μεταξύ λιμανιών, πυλών και των αγορών στο κέντρο αποδεικνύουν τη λειτουργικότητα του σχεδιασμού αυτού.